Vitamine B1 of thiamine is vooral belangrijk voor de werking van de zenuwen, de hersenen en het energiemetabolisme. Het kan therapeutisch worden gebruikt bij diabetes, de ziekte van Alzheimer en hartfalen.
Het is een wateroplosbare vitamine
Ze behoort samen met vele andere B-vitamines en vitamine C tot de wateroplosbare vitamines. Daarom kan het maar in kleine hoeveelheden in het lichaam worden opgeslagen (ongeveer 30 mg, meestal in de lever) en moet het dagelijks worden voorzien via voedsel of voedingssupplementen. Als dit niet gebeurt, of als er factoren zijn die het moeilijk maken om de vitamine uit de darmen te absorberen (alcohol, sommige medicijnen, enz.), zal de voorraad na twee tot drie weken uitgeput zijn en zullen de eerste symptomen van een thiamine-tekort langzaam verschijnen.
De functies van de vitamine
Het energiemetabolisme
Ze speelt een belangrijke rol in het energiemetabolisme van het lichaam. Het dient als een zogenaamd co-enzym voor vijf enzymen die actief zijn in de glucose-, aminozuur- en vetstofwisseling. Zonder deze vitamine zouden deze vijf enzymen hun taken niet kunnen vervullen.Ze draagt er dus toe bij dat er energie uit voedsel kan worden geproduceerd. Zo is de vitamine natuurlijk ook betrokken bij alle celfuncties, genezingsprocessen, groeiprocessen, spieractiviteiten …
De glucosestofwisseling
ze is bijzonder actief in de glucosestofwisseling, dus er wordt vaak gezegd dat suiker een roofdier van thiamine is. Dit komt, omdat hoe meer suiker of andere koolhydraten je eet, hoe meer thiamine er nodig is om ze te verwerken. Hele koolhydraten (volle granen, peulvruchten, noten) zorgen zelf voor veel vitamine B1. Geïsoleerde koolhydraten (suiker, wit meel, zetmeel, gepolijste rijst) bevatten echter nauwelijks thiamine, zodat ze meer vitaminen verbruiken voor hun metabolisme dan ze zelf leveren.
Het zenuwstelsel
De vitamine bevindt zich in de celmembranen van de zenuwcellen en is dus verantwoordelijk voor de overdracht van informatie tussen de zenuwen en tussen de zenuwen en de hersenen. Ze is zelfs betrokken bij de productie van serotonine, het gelukshormoon. Ze zorgt dus voor een goede concentratie, hoge mentale prestaties en een evenwichtige psyche.
De vorming van collageen
ze is ook betrokken bij de vorming van collageen. Collageen is een eiwit dat nodig is voor een gezonde huid, haar, botten, kraakbeen en ligamenten. Als thiamine ontbreekt, kan dit leiden tot een vertraagde wondgenezing, verhoogde rimpelvorming, enz. Als er bot-, huid- of gewrichtsproblemen zijn, moet een goed vitamine B-complex altijd deel uitmaken van de therapie.
Symptomen van een tekort
Een tekort kan ontstaan als er niet genoeg voedsel met vitamine B1 wordt geconsumeerd of als de absorptie wordt verstoord door verschillende factoren (alcohol, medicijnen, ziekte). Ook als de vitamine ongebruikt wordt uitgescheiden met de urine.
Vooral medicijnen zoals diuretica (voor hoge bloeddruk of waterretentie) of sommige chemotherapeutische middelen (bijv. fluorouracil) kunnen leiden tot een tekort aan vitamine B1, meestal omdat ze leiden tot overmatige uitscheiding met de urine of de vorming van actieve thiamine voorkomen.
Een tekort aan thiamine kan de hersenen aantasten, wat zich uit in verwarring, gaten in je geheugen en concentratieproblemen. Hoofdpijn, loopproblemen en ongecontroleerde oogbewegingen kunnen ook voorkomen. Je wordt prikkelbaar, depressief en mentaal traag.
Er is een algemene zwakte, waaronder verzwakte spieren. De energieproductie is maar half zo sterk als vroeger. De zenuwen in de armen en benen lijken niet meer goed te functioneren, je voelt je onhandig.
Ook het immuunsysteem verzwakt, zodat een verhoogde vatbaarheid voor infecties het gevolg is.
Beriberi manifesteert zich vooral in perifere neuropathie. Dit is een zenuwstoornis van de ledematen met pijn en spierzwakte, loopstoornissen, vermoeidheid… Als vitamine B1 wordt toegediend, vaak via injecties, kan de ziekte worden genezen.
Wie kan er een tekort van hebben
Mensen met een groot tekort aan thiamine zijn sterk afhankelijk van alcohol. Tot 80% van alle alcoholverslaafden ontwikkelt vroeg of laat een vitamine B1-tekort. Dit komt, omdat alcohol de absorptie van de vitamine remt en ook de activering ervan in zijn effectieve vorm.
Twintig tot dertig procent van de oudere bevolking heeft ook een tekort aan vitamine B1. Een combinatie van verschillende factoren is hiervoor verantwoordelijk. Ouderen eten meestal weinig of het verkeerde voedsel en nemen ook veel medicijnen.
Sommige studies toonden ook aan dat diabetici (type 1 en 2) B1-niveaus hadden die tot 75 procent lager waren dan gezonde controles.
Bij patiënten met hartfalen werd zelfs vastgesteld dat 21 tot 98 procent lijdt aan een tekort aan thiamine.
Welke voedingsmiddelen bevatten thiamine
Veel voedingsmiddelen bevatten thiamine. Een ondermaatse toevoer kan daarom meestal relatief gemakkelijk worden vermeden door een evenwichtige voeding.
Gezond en gevarieerd eten
Het opnemen van de dagelijkse behoefte aan de vitamine via de voeding is ook mogelijk met variatie op de tafel. Vooral volkorenproducten bevatten veel thiamine, omdat de vitamine vooral in de buitenste lagen van het graan voorkomt. Maar je hoeft niet alleen op muesli en volkorenbrood te leven om voldoende te worden voorzien van de vitamine.
Een gewone schnitzel is in dit geval ook gezond, want varkensvlees is een goede leverancier van thiamine. Maar ook kippenborst en rundvlees zijn aan te bevelen. Van de vissoorten zijn vooral schol, tonijn en zalm goede bronnen.
Goede bronnen van de vitamine zijn peulvruchten zoals linzen, erwten en bonen en walnoten. Zelfs 50 gram zonnebloempitten zijn voldoende om de gemiddelde dagelijkse dosis voor een volwassene te dekken.
Voedingssupplementen met vitamine B1
Vitamine B1 wordt zelden op zichzelf genomen, maar meestal in de vorm van een vitamine B-complex samen met de andere B-vitamines. Dit komt, omdat deze nauw met elkaar samenwerken.
De meeste preparaten van het vitamine B-complex bevatten kleine doses, alleen de dosis (1,5 mg) die nodig is om de dagelijkse behoefte te dekken. Als er echter een tekort is, moeten hogere doseringen worden gekozen (dagelijkse dosering tot 100 mg). Voedingssupplementen bevatten meestal in water oplosbare vormen van thiamine zoals thiaminemononitraat of thiaminehydrochloride.
Er bestaat ook een synthetische en vetoplosbare vitamine B1-vorm: benfotiamine. Het is een B1-precursor die in het lichaam wordt omgezet in vitamine B1. Benfotiamine zou talrijke voordelen hebben, zoals een veel grotere biologische beschikbaarheid (vijf tot tien keer meer), sneller, wat leidt tot hogere vitamine B1-niveaus in het weefsel bij lagere doses, en gemakkelijker op te slaan zijn.
Als in de conventionele geneeskunde vitamine B1 nodig is, dan worden meestal preparaten met benfotiamine gegeven, bijvoorbeeld bij diabetische of alcoholische neuropathie (zenuwschade door diabetes of alcoholmisbruik). Hier beschermt benfotiamine de zenuwen tegen verdere schade en houdt het de ziekte tegen.
De stof wordt ook geacht in staat te zijn om ontstekingsreacties in de hersenen te stoppen en is daarom geschikt als een begeleidende maatregel bij neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer en Parkinson.
De juiste inname
De dagelijkse dosis kan in een enkele dosis worden ingenomen. Het is dus niet nodig om het over meerdere doses over de dag te verdelen.Ze kan bij de maaltijd of buiten de maaltijd worden ingenomen.
Het gebruikt bij verschillende ziektes
Bij diabetes
Aangezien diabetici bijzonder vaak getroffen worden door een vitamine B1-tekort, moet in het geval van diabetes worden overwogen om regelmatig een vitamine B1-supplementatie toe te dienen. Studies hebben aangetoond dat de dagelijkse inname van 150 tot 300 mg vitamine B1 de bloedsuikerspiegel bij type 2-diabetici verlaagt.
In enkele kleine gerandomiseerde trials werd benfotiamine (120-900 mg) gevonden om de symptomen van diabetische neuropathie te verlichten in vergelijking met de placebogroep en ook verminderde albumine uitscheiding met urine. De uitscheiding van albumine wordt beschouwd als een marker voor diabetes-gerelateerde nierschade.
Bij hartfalen
In een studie uit 2006 ontdekten de onderzoekers dat 33 van hun 100 patiënten, die allemaal aan hartfalen leden, een tekort aan vitamine B1 hadden. In een hart-gezonde controlegroep was dat 12 procent. Als de deelnemers die al vitamine B1-preparaten innamen, waren uitgesloten, zou het aantal deficiëntiepatiënten nog hoger zijn geweest. Als de betreffende hartpatiënten vitamine B1 krijgen, verbetert hun toestand meestal aanzienlijk.
Tegenhoge bloeddruk
Vitamine B1 kan helpen bij het reguleren van hoge bloeddruk. Een zes weken durende toediening van 300 mg per dag (thiamine hydrochloride) leidde tot een kleine verlaging van de bloeddruk van 2,3 procent (systolisch) en 4,3 procent (diastolisch), terwijl er geen effect was in de placebogroep.
Bij de ziekte van Alzheimer
Dierstudies suggereren dat een tekort aan vitamine B1 ook betrokken kan zijn bij de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer. Zo leidt een tekort aan vitamine B1 tot verhoogde oxidatieve stress in de zenuwcellen en bevordert het de vroegtijdige dood van de zenuwcellen en de vorming van afzettingen. De gebruikelijke symptomen van een B1-deficiëntie, zoals geheugengaten, concentratieproblemen en mentale verwarring, doen alleen al denken aan dementie. Autopsies hebben ook aangetoond dat de vitamine B1-afhankelijke enzymen in de hersenen van Alzheimerpatiënten, maar in geringe mate actief zijn.